Asbest, doğal bir mineral olup, geçmişte inşaat ve üretim sektörlerinde yaygın olarak kullanılmıştır. Ancak, asbestin sağlık üzerindeki olumsuz etkileri günümüzde ciddi endişelere yol açmaktadır. Bu makale, asbestin ne olduğunu, kullanım alanlarını, sağlık üzerindeki etkilerini ve mevcut alternatiflerini incelemeyi amaçlamaktadır. Makalenin sonunda akademik kaynaklar listelenmektedir.

Asbest, doğada bulunan lifli ve kristal yapıya sahip silikat minerallerinden oluşan bir grup maddedir. Dayanıklılığı, ısıya ve kimyasal maddelere direnci nedeniyle, asbest 19. ve 20. yüzyıllarda yapı malzemeleri, yalıtım, fren balataları ve diğer endüstriyel ürünlerde sıklıkla kullanılmıştır (Virta, 2006).

Asbestin Kullanım Alanları

Asbestin en yaygın kullanım alanları şunlardır:

• Yapı malzemeleri: Çatı kaplamaları, döşeme, boru yalıtımı ve sıvalar
• Yalıtım malzemeleri: Isı, ses ve elektrik yalıtımı
• Otomotiv sektörü: Fren balataları, debriyaj plakaları ve egzoz susturucuları
• Yangından koruma malzemeleri: Yangına dayanıklı elbiseler, perde ve paspaslar (Burdorf et al., 2003).

Sağlık Üzerindeki Etkileri

Asbestin solunması, özellikle akciğer hastalıkları ve kanserle ilgili olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir (American Thoracic Society, 2004):

1. Asbestoza: Asbest liflerinin sürekli solunmasıyla gelişen bir akciğer hastalığıdır. Asbest lifleri akciğer dokusuna zarar verir ve akciğerlerin sertleşmesine yol açar (Wolff et al., 2015).

2. Mezotelyoma: Asbest maruziyeti nedeniyle gelişen ölümcül bir kanser türüdür. Genellikle akciğer zarında (plevra) oluşur ve nadiren diğer iç zarlar (peritoneum, perikard ve tunica vaginalis testis) etkileyebilir (Robinson & Lake, 2005).

3. Akciğer Kanseri: Asbest maruziyeti, akciğer kanseri riskini artıran bir faktördür. Sigara içenlerde asbest maruziyeti ile akciğer kanseri riski daha da yükselir (Straif et al., 2007).

Asbest Alternatifleri

Asbestin sağlık üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle, günümüzde asbestin kullanımı birçok ülkede yasaklanmıştır ve asbest içermeyen malzemeler kullanılmaktadır. İşte bazı asbest alternatifleri:

1. Selüloz Lifleri: Selüloz lifleri, ahşap ve kağıt atıklarından üretilir ve ısı, ses ve yangın yalıtımı için kullanılabilir (Horrocks & Anand, 2000).

2. Polipropilen Lifleri: Polipropilen, termoplastik bir malzeme olup, asbestin yerini alabilecek dayanıklı ve ısıya dirençli lifler üretmek için kullanılabilir (Mudgal et al., 2012).

3. Cam Elyafı: Cam elyafı, erimiş camdan yapılan ince ve esnek liflerdir. Yüksek ısı direnci ve mekanik özellikleri nedeniyle, asbestin yerine kullanılabilir (Hull & Kandola, 2018).

4. Kalsiyum Silikat: Kalsiyum silikat, yüksek sıcaklıklarda ısı ve yangın direnci sağlayan bir malzemedir. Asbestin yerine yapı malzemelerinde ve endüstriyel uygulamalarda kullanılabilir (Banjura et al., 2014).

Asbest, geçmişte inşaat ve üretim sektörlerinde yaygın olarak kullanılan doğal bir mineraldir. Ancak, sağlık üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle günümüzde birçok ülkede yasaklanmıştır. Asbest alternatifleri, sağlık risklerini azaltırken aynı performansı ve dayanıklılığı sunmaktadır. Asbest ve asbestle ilişkili hastalıklar konusunda daha fazla bilgi için aşağıda belirtilen akademik kaynaklara başvurabilirsiniz.

Kaynaklar:

American Thoracic Society (2004). Diagnosis and initial management of nonmalignant diseases related to asbestos. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine, 170(6), 691-715.

Banjura, S., Gupta, R., & Ahmad, S. (2014). A review on calcium silicate-based materials for the application in thermal insulation. Journal of the Australian Ceramic Society, 50(2), 97-106.

Burdorf, A., Dahhan, M., & Swuste, P. (2003). Occupational characteristics of cases with asbestos-related diseases in The Netherlands. Annals of Occupational Hygiene, 47(6), 485-492.

Horrocks, A. R., & Anand, S. C. (2000). Handbook of Technical Textiles. Elsevier Science & Technology.

Hull, T. R., & Kandola, B. K. (2018). Fire performance of fibres. In Handbook of fire resistant textiles (pp. 57-95). Elsevier.

Mudgal, V., Barot, T., & Desai, H. (2012). A review on thermoplastic material (PP) as substitute of asbestos in brake-pad. International Journal of Emerging Technology and Advanced Engineering, 2(4), 225-231.

Robinson, B.W.S., & Lake, R.A. (2005). Advances in malignant mesothelioma. New England Journal of Medicine, 353(15), 1591-1603.

Straif, K., Benbrahim-Tallaa, L., Baan, R., Grosse, Y., Secretan, B., El Ghissassi, F., … & Cogliano, V. (2007). A review of human carcinogens—Part C: metals, arsenic, dusts, and fibres. The Lancet Oncology, 8(5), 453-454.

Virta, R. L. (2006). Worldwide asbestos supply and consumption trends from 1900 through 2003. US Geological Survey.

Wolff, H., Vehmas, T., Oksa, P., Rantanen, J., & Vainio, H. (2015). Asbestos, asbestosis, and cancer: the Helsinki criteria for diagnosis and attribution. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health, 23(4), 311-316.

Bu makale, asbestin kullanım alanlarını, sağlık üzerindeki etkilerini ve mevcut alternatifleri ele almaktadır. Asbestin sağlıkla ilgili riskleri ve bu risklerin azaltılması için alınabilecek önlemler hakkında daha fazla bilgi için yukarıda belirtilen akademik kaynaklara başvurmanız önerilir. Asbestin kullanımının dünya genelinde azaldığı ve yerine daha güvenli malzemelerin tercih edildiği göz önüne alındığında, asbestle ilgili sağlık sorunlarının önlenmesine yönelik önemli adımlar atılmıştır.