KKKA Nedir?

Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA), keneler aracılığıyla bulaşan, hayvanlardan insanlara geçebilen zoonotik bir enfeksiyon hastalığıdır. Etkeni, Bunyaviridae ailesinden Nairovirus grubuna ait, tek sarmallı RNA virüsüdür. Özellikle tarım, hayvancılık, ormancılık ve sağlık gibi açık alanlarda ve hayvanlarla temasın sık olduğu iş kollarında ciddi bir halk sağlığı ve iş güvenliği tehdidi oluşturmaktadır.

Hastalık, kene tutunmasından sonra ortaya çıkmakta, yüksek ateş, halsizlik, kas ve baş ağrısı gibi belirtilerle başlayıp, bazı vakalarda cilt altı, sindirim sistemi ve iç organlarda yaygın kanamalarla seyredebilmektedir. Uygun tedavi alınmadığında ölümle sonuçlanma oranı %4-5 arasında değişmektedir.

KKKA’nın Tarihçesi

KKKA, modern tıpta ilk olarak 1944-1945 yıllarında Sovyet askerleri arasında Kırım bölgesinde gözlemlenmiş, daha sonra 1956’da Zaire’de benzer semptomlar taşıyan bir hastadan izole edilen virüsle ilişkisi anlaşılmıştır. 1969 yılında iki farklı bölgede tanımlanan bu virüslerin aynı olduğu belirlenmiş ve hastalık, Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi adıyla anılmaya başlanmıştır.

Türkiye’de ise ilk vakalar 2002 yılında fark edilmiş, 2003 yılında kesin tanılar konmuştur. O günden bu yana özellikle Orta Karadeniz, İç Anadolu’nun kuzeyi ve Doğu Anadolu’nun kuzey bölgelerinde, ilkbahar ve yaz aylarında vaka sayılarında artışlar gözlemlenmektedir.

Bulaşma Yolları Nelerdir?

KKKA hastalığı başlıca şu yollarla bulaşmaktadır:

• Kene ısırması ile doğrudan temas
• Viremik dönemdeki hayvanların kanı, idrarı, sütü veya dokularıyla temas
• Hasta bireylerin kanı, kusmuğu, idrarı veya diğer vücut sıvılarıyla korunmasız temas
• Enfekte örneklerin işlendiği laboratuvar ortamındaki kazalar

Keneler uçmaz veya zıplamaz; yerde sürünerek insan ya da hayvan vücuduna tırmanırlar. Özellikle Hyalomma marginatum türü kene, Türkiye’de hastalığın başlıca taşıyıcısıdır.

Kimler Risk Altındadır?

KKKA, özellikle mesleki risk gruplarında olan kişiler için büyük tehdit oluşturur. Bu gruplar şunlardır:

• Tarım ve hayvancılıkla uğraşanlar
• Çobanlar, kasaplar ve mezbaha çalışanları
• Veteriner hekimler ve teknisyenler
• Sağlık çalışanları
• Orman işçileri, park ve bahçe bakım personelleri
• Açık alanlarda çalışan işçiler ve piknikçilerin tamamı

Hastalık Belirtileri Nelerdir?

Kene tutunmasından sonra genellikle 1 ila 3 gün içinde belirtiler ortaya çıkar; bu süre en fazla 9 güne kadar uzayabilir. Enfekte kan veya doku ile temas sonrasında ise 5 ila 13 gün içinde semptomlar görülebilir.

Başlıca belirtiler:

• Yüksek ateş
• Yoğun halsizlik ve yorgunluk
• Baş ağrısı, kas ve eklem ağrıları
• Mide bulantısı, kusma, ishal
• Ciltte morarma ve kanamalar
• Diş eti, burun ve iç organlardan kanama

Kırım-Kongo Kanamalı Ateşinden Korunma Yöntemleri ve Kene Durumunda Yapılması Gerekenler

KKKA hastalığından korunmanın en etkili yolu, bulaşma yollarını engellemek ve kişisel korunma önlemlerini eksiksiz şekilde uygulamaktır. Kene ile teması önlemek ve yanlış müdahalelerden kaçınmak hayati önem taşır.

Riskli Alanlara Gitmeden Önce Alınması Gereken Önlemler

• Tarla, bağ, bahçe, orman ve piknik alanları gibi kene riski taşıyan bölgelerde bulunmadan önce, vücudu tamamen örten, açık renkli ve uzun kollu giysiler giyilmelidir.
• Pantolon paçaları çorapların içine sokulmalı, kene tutunmasını zorlaştıracak şekilde kıyafet kombinasyonu yapılmalıdır.
• Açık renkli kıyafetler sayesinde keneler daha kolay fark edilebilir.

Dönüşte Yapılması Gerekenler

• Eve döndüğünüzde, kulak arkası, ense, koltuk altları, bel çevresi, kasık ve diz arkaları dahil olmak üzere tüm vücudunuzu dikkatle kontrol edin.
• Çocukların da aynı şekilde kontrol edilmesi unutulmamalıdır.
• Üzerinizde ya da kıyafetlerinizde kene görürseniz, çıplak elle dokunmayın, ezmeyin veya patlatmayın.

Kene Vücutta Görülürse Ne Yapılmalı?

• Keneyi kendi başınıza çıkarmaya çalışmayın.
  Kene çıkarılırken yapılan yanlış uygulamalar (çekmek, bastırmak, yakmak, kolonya dökmek gibi) kenenin vücut sıvılarını kana aktarmasına neden olabilir ve virüs bulaşma riskini artırır.
• Kene fark edildiği anda, vücuda tutunduğu şekilde bırakılarak en kısa sürede sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
  Sağlık personeli keneyi uygun yöntemle, steril şartlarda ve enfeksiyon riski olmadan çıkaracaktır.
• Kene çıkarıldıktan sonra kişi, en az 10 gün süreyle ateş, halsizlik, kas ağrısı, baş ağrısı, mide bulantısı veya ishal gibi belirtiler açısından kendini gözlemlemelidir.
  Bu belirtilerden biri ortaya çıkarsa gecikmeden en yakın sağlık kuruluşuna gidilmelidir.

Hayvanlarla ve Hastalarla Temas Halinde Korunma

• KKKA, hastalığı taşıyan hayvanların kanı, sütü, idrarı ya da dokularıyla da bulaşabileceğinden, bu maddelere çıplak elle temas edilmemelidir.
• Hasta bireylerle temasta mutlaka eldiven, maske, önlük gibi kişisel koruyucu ekipmanlar kullanılmalıdır.
• Hasta kişilerin kan ve vücut sıvıları ile doğrudan temastan kaçınılmalıdır.

Unutulmaması Gerekenler

• Keneler uçmaz ya da zıplamaz; yerden sürünerek vücuda tırmanırlar.
• Kene ne kadar erken ve doğru yöntemle çıkarılırsa, hastalık bulaşma riski o kadar azalır.
• Yanlış müdahaleler hastalığın bulaşmasını kolaylaştırır.
• En güvenli yöntem, keneyi sağlık personeline çıkarttırmaktır.